sierpień 2008

Hans-Peter Buehler w swoim opracowaniu Józef Brandt, Alfred-Wierusz-Kowalski i inni (Warszawa 1998, s. 124) tak pisze: „Pewna liczba obrazów Wierusza-Kowalskiego sygnowana jest pseudonimem «J. Konarski». Możliwe, że artysta – podobnie jak inni malarze – używał pseudonimu w przypadku płócien o mniejszej wartości. Nie ma jednak wątpliwości, iż zarówno prace opatrzone charakterystyczną literą «K», jak i sygnaturą «J. Konarski» przypisać należy Wieruszowi-Kowalskiemu”. Tych kilka zdań wywołało i wywołuje do dziś wielkie zamieszanie wśród miłośników malarstwa, jego znawców, kolekcjonerów, badaczy. Jedni kupują ładnie malowane, najczęściej nieduże i niedrogie obrazki podpisane tą tajemniczą sygnaturą, wierząc, że za niewielkie pieniądze stają się właścicielami „pełnokrwistego” Wierusza, inni windują ceny, sugerując możliwość innego odczytania autora dzieła. Są albumy malarstwa, w których po odszukaniu w indeksie nazwiska Alfreda Wierusza-Kowalskiego trafiamy na zupełnie nieciekawe prace z sygnaturą „Konarski”. Nawet tak szacownym domom aukcyjnym, jak np. londyński Sotheby’s zdarzyło się wystawić kiepski obraz podpisany przez Konarskiego, sugerując, iż jest to pseudonim Wierusza (praca nie została sprzedana). Jak dociec prawdy? Kto kryje się za inicjałem imienia J. i nazwiskiem Konarski? Kim jest naprawdę? Kiedy żył, gdzie się uczył, kto był jego mistrzem? Gdzie tworzył swoje, wywołujące dziś tyle zamieszania, obrazy? Tyle pytań i żadnej odpowiedzi! W opracowaniu Sygnatury malarzy polskich (Warszawa 2000) Tomasz Lewicki reprodukuje sygnaturę J. Konarskiego i podaje daty jego życia: 1850-1918. Wierusz urodził się o rok, a zmarł o trzy lata wcześniej. Kształt liter kreślonych ręką tajemniczego Konarskiego nie przypomina podpisu Wierusza. Pochylone w lewą stronę osobno rysowane literki mają u dołu mocną, grubą, pociągniętą ku kończącej nazwisko literce „i” kreskę. Wierusz także takiej używa, ale on swoją wyciąga poza sygnaturę, a mimo to jest ona krótsza. U Wierusza wszystkie litery są czytelne, u Konarskiego „J” przypomina „S”, a „K” jest czymś w rodzaju hieroglifu. Czy oba nazwiska kreśliła ta sama ręka? Należy wątpić. Aby poznać hipotezę autorki na ten temat, trzeba przeczytać cały artykuł…

Michał hrabia Tyszkiewicz zasłynął przede wszystkim jako jeden z największych kolekcjonerów i ekspertów sztuki antycznej w drugiej połowie XIX w. W 1862 r., po powrocie z archeologicznej wyprawy do Egiptu i Nubii, podarował Muzeum Luwru zbiór 194 antyków egipskich. Wszystkie dzieła z tej kolekcji konserwowane są tu do dzisiaj w Departamencie Antyków Egipskich. Te, które znajdują się w stałej ekspozycji, noszą dopisek „Dar Michała Tyszkiewicza”. Jego imię jest wygrawerowane złotymi literami na białej marmurowej tablicy w rotundzie Apolla, pośród głównych darczyńców Luwru. Wiele antyków przesłał Tyszkiewicz również na Litwę, w tym 222 dzieła do Muzeum Starożytności w Wilnie. Prace archeologiczne porzucił ostatecznie w wieku 42 lat, ze względu na reumatyzm. Od tej pory poświęcił się wyłącznie swej kolekcjonerskiej pasji. Ponad trzydzieści lat mieszkał w Rzymie, gdzie stworzył liczne i wspaniałe zbiory sztuki starożytnej. Specjalizował się głównie w monetach, kameach oraz kamiennych rzeźbach. Jego dom w Rzymie stanowił swego rodzaju muzeum, gdzie się spotykali najwybitniejsi znawcy sztuki starożytnej. Jednym z jego zbiorów, które stopniowo sprzedawał, był zbiór kilkudziesięciu medalionów. Cztery z nich znajdują się obecnie w Cabinet des Médailles w Bibliotece Narodowej Francji w Paryżu. Są to złote medale z połowy III w., wchodzące w skład skarbu z Tarsu, przedstawiające Aleksandra Wielkiego, które otrzymywali zdobywcy igrzysk olimpijskich urządzanych na jego cześć. Tyszkiewicz posiadał również zbiory antycznych rzeźb w brązie oraz ceramiki greckiej. Z jego pamiętnika wiemy, że w latach sześćdziesiątych XIX w. sprzedał on Napoleonowi III greckie i romańskie biusty oraz figurki z brązu, które ten z kolei podarował Muzeum Luwru, gdzie dzisiaj możemy je obejrzeć w stałej ekspozycji w Departamencie Antyków greckich, etruskich i romańskich. Hrabia zmarł w Rzymie 18 listopada 1897 r. i pochowany został na rzymskim cmentarzu Campo Verano. Po jego śmierci kolekcja została wystawiona na licytację w Paryżu w 1898 r. Dzieła kolekcjonera zakupiły wówczas najważniejsze światowe muzea. Znajdują się one obecnie w Londynie, Berlinie, Kopenhadze, Bostonie, Nowym Jorku.

Przypadająca 12 września 2008 r. 325. rocznica bitwy pod Wiedniem stanowi wspaniałą okazję do podkreślenia jej znaczenia dla Polski i Europy. Odsiecz wiedeńska – to jedno z tych wydarzeń, które ukształtowały świadomość narodową Polaków. Stała się ona symbolem siły Polski na arenie międzynarodowej i przydała jej prestiżu tak wielkiego, że odtąd oficjalną tytulaturę Rzeczypospolitej uzupełniano przydomkiem Serenissima. Każda z form obchodów bitwy pod Wiedniem, choć oscylująca wokół podobnych zagadnień, eksponowała inny aspekt zdarzenia, w zależności od zainteresowań organizatorów oraz potrzeby momentu dziejowego. Tegoroczna wystawa, którą przygotowuje Muzeum Pałac w Wilanowie z okazji 325. rocznicy wydarzeń, skupi się na postaci naczelnego wodza wojsk zrzeszonych i odda hołd towarzyszom broni Sobieskiego. Najwspanialszym monumentem sławy i chwały Sobieskiego stał się pałac w Wilanowie, rezydencja króla-zwycięzcy, reprezentująca spójny program ideowo-artystyczny, zawarty w architekturze i dekoracji plastycznej. Ośrodkiem tego programu stała się centralnie usytuowana Wielka Sień pałacowa, kulminacyjny punkt apoteozy Jana III, która nieprzypadkowo stanowić będzie główną scenerię wilanowskiej wystawy. W przystosowanej na potrzeby ekspozycji Wielkiej Sieni zaprezentowane zostaną pamiątki po Janie III Sobieskim i współuczestnikach odsieczy wiedeńskiej. Intencją autorów wystawy jest ukazanie wspomnianych obiektów w stosownej oprawie scenograficznej, nawiązującej do estetyki barokowej i ówczesnej architektury okazjonalnej. Odpowiedniej oprawie wizualnej towarzyszyć będą nowe techniki: multimedia i materiał audio. Wrześniowa wystawa będzie pierwszą ekspozycją w muzeum wilanowskim, która otrzyma specjalnie skomponowany na ten cel utwór dźwiękowy. Pomiędzy motywami dźwiękowymi, które doskonale wprowadzą zwiedzającego w atmosferę przywoływanych zdarzeń, znajdą się fragmenty czytanych tekstów źródłowych, które spisali z pierwszej ręki naoczni świadkowie. Wystawę „Jan III Sobieski i jego Towarzysze Broni”, przygotowaną z okazji 325. rocznicy bitwy pod Wiedniem, będzie można zwiedzać od 12 września br. w Wielkiej Oranżerii Muzeum Pałacu w Wilanowie.