lipiec 2008

Podziwiane w muzeach lub publicznie udostępnionych prywatnych kolekcjach cenne dzieła sztuki często nie są odpowiednio zabezpieczone, a nawet ubezpieczone, bądź ze względów finansowych, bądź z powodu ignorancji osób podejmujących decyzje. Jak długo wartość dzieł sztuki będzie rosła, tak skala kradzieży również będzie się zwiększać, a dla przestępców jedynie kolejnym wyzwaniem staną się coraz to nowe systemy zabezpieczające, co oczywiście nie oznacza, że systemów tych nie należy instalować. Nawet najlepiej chronione dzieła sztuki i zabytki są z muzeów na świecie kradzione.
Złodzieje najcenniejszych dzieł sztuki i zabytków najczęściej działają na zlecenie. Z punktu widzenia metody, kradzieże z muzeów podzielić można na kilka podstawowych grup: kradzieże pracownicze, kradzieże podczas udostępniania zbiorów zwiedzającym, kradzieże z włamaniem oraz napady rabunkowe.
Kradzież muzealiów, choć nie jest jedynym zagrożeniem dla zabytków, jest niestety dość powszechnym i uciążliwym zjawiskiem, a losy dzieła sztuki, które dostało się w niepowołane ręce, mogą potoczyć się różnie. Może ono zostać zamknięte w ukrytej, nielegalnej, prywatnej kolekcji, może też w rękach przestępcy ulec nieodwracalnym uszkodzeniom bądź zostać bezpowrotnie zniszczone. W każdej z tych sytuacji społeczeństwo zostaje na stałe lub czasowo pozbawione możności korzystania z danego elementu dziedzictwa kultury.
Nie należy zapominać, że tylko spektakularne kradzieże trafiają na pierwsze strony gazet, niosąc informację o kolejnej stracie z publicznych zbiorów. Skutek jest o tyle dobry, że zdjęcia dzieł sztuki zostają szeroko rozpropagowane, co niewątpliwie może utrudnić działanie przestępców i ułatwić ich odnalezienie. Oczywiście skala kradzieży z różnych muzeów jest znacznie większa. Istnieje wszak wiele dzieł sztuki i zabytków cieszących się nieco mniejszą sławą, a tym samym mających mniejszą wartość rynkową, które również narażone są na kradzież. Osobom, które chcą na bieżąco śledzić kradzież dzieł sztuki warto polecić portal internetowy Interpolu, do którego zadań należy również walka z przestępczością przeciwko dobrom kultury (zob. http://www.interpol.int/Public/WorkOfArt/Default.asp).
Aby poznać historie spektakularnych kradzieży dokonanych w latach 2000-2008, trzeba przeczytać ten artykuł w całości...

W kościele Bożego Ciała w Bieczu, wzniesionym w drugiej połowie XV w., znajduje się piękna kompozycja figuralna „Pasji”. Jest to zespół o znakomitych proporcjach, unikatowy w swoim rozmachu i wielkości poszczególnych rzeźb. Dzieło wykonane zostało w 1639 r. Warsztat nieznanego twórcy prezentuje bardzo dobry poziom rzeźbiarski, każda postać jest potraktowana indywidualnie, podkreślone są jej cechy osobowe, wiek, stan emocjonalny i rola w przedstawionej scenie. Cały zespół umieszczony jest na belce tęczowej i składa się z siedmiu rzeźb wykonanych z drewna lipowego: Matki Boskiej, św. Marii Magdaleny, św. Jana, Rycerza Longinusa, dwóch łotrów, Chrystusa na krzyżu.
Pod koniec XIX w. „Pasja” przeszła renowację, wykonano uzupełnienia fragmentów szat i palców, za głową Chrystusa umieszczono promienistą glorię. Natomiast w 1913 r. wszystkie rzeźby zostały przemalowane farbami typu złotol i srebrol. W kolejnej konserwacji farby te usunięto. Scena „Pasji” po konserwacji w 1959 r. otrzymała kolorystykę ograniczoną do dwóch barw: różowej i zielonej. Niestety, zostały one naniesione niestarannie, pozostawiono zacieki i zaschnięte krople laserunku olejno-żywicznego. Szaty Matki Boskiej, św. Marii Magdaleny i św. Jana były do siebie bardzo podobne, a koloru zielonego użyto w wersji kryjącej, co nie dawało efektu przejrzystego laserunku na srebrze.
W trakcie konserwacji przeprowadzonej w 2004 r. wszystkie wcześniejsze przemalowania zostały usunięte, dzięki czemu odsłoniło się srebro płatkowe. Uzupełnione zostały ubytki i przetarcia. Bardzo dobrze sprawdziło się srebro w proszku z wodą klejową jako spoiwem, a polerowanie agatem dało rezultat podobny do użycia płatków srebra.

Wystawa „W ogniu tworzone... Ceramika krakowska po 1945 roku”, czynna w Muzeum Narodowym w Krakowie w dniach od 13 czerwca do 24 sierpnia br. zwraca uwagę na nieco pomijaną w potocznym rozumieniu rolę ceramiki jako materiału rzeźbiarskiego. Ta pierwsza od 1964 r. tak duża prezentacja krakowskiej ceramiki stara się ukazać zarówno prężność i zróżnicowanie krakowskiego środowiska artystów-ceramików, jak i ciągłość tradycji ceramicznych w tym mieście. Wystawa łączy więc historię z teraźniejszością poprzez prezentację prac artystów należących do starszych pokoleń obok dzieł młodego pokolenia rzeźbiarzy-ceramików oraz poprzez przypomnienie twórczości tych, którzy w minionych latach cenieni byli przez krytyków, lecz nie są znani szerszej publiczności, oraz prac znanych i uznanych artystów tworzących współcześnie. Na wystawie w krakowskim Muzeum Narodowym eksponowane są kompozycje abstrakcyjne i figuratywne, prace o uproszczonych, syntetycznych formach i o rozbudowanych kształtach, zainspirowane antykiem, sztuką ludową i egzotyczną, reprezentujące najnowsze kierunki artystyczne i sięgające do tematyki sakralnej, łączące ceramikę z metalem, drewnem, a nawet sznurkiem. Ekspozycja ukazuje zainteresowanie krakowskich artystów wykorzystaniem ceramiki w architekturze oraz dominację rzeźby nad innymi formami ceramicznymi. Zainteresowanie powiązaniem ceramiki z architekturą ilustrują fotografie kilku realizacji oraz przykłady płyt i płytek okładzinowych, mozaik i kompozycji płaskorzeźbionych, stanowiących rodzaj „obrazów ceramicznych”. Z kolei dostrzegalna na wystawie dominacja rzeźby nie może dziwić, bo przecież większość krakowskich artystów uprawiających ceramikę – to rzeźbiarze.
Po raz pierwszy udało się zgromadzić prace tylu twórców w jednym miejscu i zaprezentować je szerszej publiczności. Dzięki temu ceramika, dziedzina do tej pory jedynie wzmiankowana w syntetycznych opracowaniach, wzbogaciła obraz sztuki krakowskiej minionego półwiecza oraz zaistniała w szerszej świadomości jako materiał rzeźbiarski, a nie tylko tworzywo przemysłowe.
Wystawie towarzyszy katalog, w którym została scharakteryzowana ceramika krakowska minionych 60 lat oraz zostały zamieszczone biogramy artystów.