grudzień 2009

Widoczny z tarasu widokowego Pałacu Kultury i Nauki zielony prostokąt w centrum Warszawy kryje w sobie idealnie zachowaną perłę dziewiętnastowiecznej inżynierii. Warszawskie wodociągi stanowią jedyny w Europie całkowicie zachowany zespół architektury przemysłowej tego typu, na dodatek jeszcze w pełni wykorzystywany. Podobne obiekty z tego okresu znajdowały się w Hamburgu, Düsseldorfie, Krefeld, Frankfurcie nad Menem, Amsterdamie, Lejdzie, Dordrechcie, Berlinie, Budapeszcie, Petersburgu.
Animatorem wszelkich działań związanych z realizacją stacji filtrów w Warszawie był ówczesny prezydent Warszawy Sokrates Starynkiewicz. 20 maja 1876 r. doprowadził do podpisania umowy z inżynierem Williamem Lindleyem na przedwstępne opracowanie projektu wodociągu i kanalizacji. Po dwóch latach koncepcję złożono w Magistracie. Magistrat przygotował umowę, która finalnie została podpisana 11 lipca 1881 r. na pierwszą serię robót z synem Williama Lindleya – Williamem Heerleinem Lindleyem.
William Heerlein Lindley, oprócz licznych skończonych projektów instalacji wodno-kanalizacyjnych (Warszawa, Frankfurt, Manhaim, Praga, Samara, Wurzburg, Bak, Bukareszt, itd.), wykonał wiele studiów wstępnych, opinii i orzeczeń. Nagrodzony najwyższymi orderami, dyplomami, tytułem honoris causa zajmował najbardziej zaszczytne miejsce w środowisku technicznym swych czasów. Mimo początkowej niechęci polskich inżynierów do zaproponowanych rozwiązań Lindley konsekwentnie dążył do celu i spokojnie odpowiadał na wszelkiego typu zarzuty. „Zarząd miejski powołał mnie tutaj w charakterze inżyniera nie po to, abym za pieniądze obywateli miasta robił próby, ale dlatego, abym na zasadzie doświadczeń stwierdzonych przez praktykę wykonał trwałą budowę, mogącą istnieć i działać regularnie w ciągu wielu dziesiątków lat” – replikował William Heerlein Lindley (Ryszard Żelichowski, Lindleyowie. Dzieje inżynierskiego rodu, Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa 2002).

Przy ul. Foksal, w kamienicy, obok której dzisiaj mieści się Urząd Stołecznego Konserwatora Zabytków, w 1944 r. przestała istnieć spuścizna pięciu generacji rodziny, której seniorem był Józef Konopka. Korzenie Konopków herbu Nowina sięgają średniowiecza i wiążą się z północnym Mazowszem, gdzie jeszcze w XVI w. istniało 30 miejscowości o nazwie Konopki (łączone z członem geograficznym np. Konopki Białystok lub określeniem znaczeniowym Konopki Tłuste, podobnie zresztą jak liczne Kossaki, Gosie, Żebry i Tyszki). Najstarszy syn Józefa II – Tadeusz II był postacią znaną w środowisku krakowskim jako malarz i kolekcjoner dzieł sztuki. Nauki pobierał w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych, przyjaźnił się z Grottgerem. Przez wiele lat rysował dla Oskara Kolberga, który przez 11 lat był rezydentem w Modlnicy, rodzinnym majątku Konopków. Tadeusz Konopka malował obrazy o tematyce historycznej i mitologicznej. Zachowało się ich niewiele – portret Kolberga znajduje się w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie, a stosunkowo niedawno wydobyto z magazynu kościoła w Mogilanach (gdzie był kolatorem) drogę krzyżową jego pędzla. Podstawa jego zbiorów – to dorobek odziedziczony od czasów pradziada Józefa I, głównie cenne archiwalia, pamiątki historyczne oraz biblioteka.
Wiadomo, że zbiór biblioteczny liczył 6500 woluminów, z czego znaczną część stanowiły manuskrypty i starodruki. Na szczególną uwagę zasługiwała Biblia tzw. Radziwiłłowska z 1544 r., pochodząca z księgozbioru Zygmunta Augusta, z królewskim superexlibrisem i w oprawie z 1549 r. Były tam także pierwsze wydania dzieł Mickiewicza, Słowackiego, Woltera oraz duży zbiór druków ulotnych i czasopism z pierwszej połowy XIX w. Ważną pozycję stanowiły dyplomy i listy królów polskich – m.in. najstarszy przywilej dla miasta Monasterza z 1399 r., dla wsi Podolany z 1463 r. wydany przez Kazimierza Jagiellończyka, dyplom Stanisława Augusta mianujący Józefa Konopkę(I) łowczym sanockim z 1780 r.
Więcej o kolekcji rodu można przeczytać w artykule.

W 2002 r. Muzeum Historyczne m.st. Warszawy otrzymało w darze zbiór cennych poloników, w tym wielu varsavianów. Ofiarodawcami byli małżonkowie – Barbara i Jan Schiele, zamieszkali od ponad 50 lat w Londynie.
Pochodząca z Saksonii rodzina Schiele związana była z Warszawą od drugiej połowy XVIII w. W 1846 r. Konstanty Schiele wraz z Błażejem Haberbuschem i ich wspólnym teściem Henrykiem Klewe zakupili browar przy ul. Krochmalnej, który stał się zaczątkiem znanej warszawskiej firmy piwowarskiej „Haberbusch i Schiele”. W 1921 r., po odzyskaniu niepodległości, stworzono spółkę „Haberbusch i Schiele. Zjednoczone Browary Warszawskie Spółka Akcyjna”, skupiającą największe browary stolicy. Firma produkowała 10% piwa w Polsce. Po drugiej wojnie światowej spółkę przejęło państwo, działała ona pod nazwą „Browary Warszawskie”.
Członkowie rodziny Schiele podczas okupacji byli czynnie zaangażowani w działalność konspiracyjną i walkę z okupantem, byli członkami Armii Krajowej lub ją wspomagali. Mimo nacisków, nikt z tej rodziny nie podpisał volkslisty. Wnuk współzałożyciela browaru Henryk Schiele (1889-1966) oraz jego syn Jan (1919-2000) po wybuchu wojny znaleźli się za granicą – najpierw we Francji, następnie w Wielkiej Brytanii. Byli żołnierzami I Korpusu Polskiego: Henryk porucznikiem służb medycznych, Jan – porucznikiem w I Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka. Po wojnie pozostali w Anglii. Swą miłość do utraconej ojczyzny wyrażali gromadząc polonika, nabywane w londyńskich antykwariatach. Henryk posiadał już w Warszawie przed wojną cenne zbiory sztuki i rzemiosła, które uległy zniszczeniu we wrześniu 1939 r. Zachował się jedynie malowany na blasze ryngraf z przedstawieniem Matki Bożej (pamiątka rodzinna żony Henryka), dwa rysunki Jana Matejki, dwa Juliusza Kossaka i jeden Jacka Malczewskiego. Stały się one zaczątkiem nowej kolekcji, której gromadzenie Henryk Schiele rozpoczął po osiedleniu się w Londynie wraz z żoną i synem w 1947 r. Trzon kolekcji jest dziełem Henryka i Jadwigi. Po ich śmierci zbiorem opiekował się i powiększał go Jan wraz z żoną Barbarą.
Kolekcję tworzą przede wszystkim ryciny, rysunki i akwarele, liczące blisko 600 obiektów. Są to mapy, widoki miast Rzeczypospolitej, portrety osobistości polskich, wizerunki przedstawicieli różnych grup społecznych. Ponadto na kolekcję składają się obrazy olejne, miniatury, meble, porcelana, szkło, militaria – ogółem ponad 1000 pozycji.